Class 11th Economics Chapter 1 Notes in Marathi | Maharashtra Board Free PDF

 

मित्रांनो, स्वागत आहे!
आज आपण Class 11 Economics Chapter 1 (Marathi Medium) शिकणार आहोत. या नोट्समध्ये तुम्हाला Balbharati Maharashtra Board च्या textbook नुसार सर्व महत्वाचे points सोप्या आणि समजण्यास सोप्या भाषेत मिळतील.

हे नोट्स खास Class 11 Commerce Economics students साठी तयार केले आहेत, ज्यात सूक्ष्म अर्थशास्त्र (Microeconomics), स्थूल अर्थशास्त्र (Macroeconomics), संसाधने, गरजा, उत्पादन आणि आर्थिक निर्णय याबद्दल पूर्ण माहिती दिली आहे.

या नोट्सचा फायदा असा आहे की तुम्ही homework, exam revision, आणि quick learning साठी सहज वापरू शकता. 

१. अर्थशास्त्र म्हणजे काय?

मित्रांनो, अर्थशास्त्र (Economics) हा एक सामाजिक विज्ञान आहे जो माणसांच्या गरजा आणि संसाधनांचा उपयोग यावर लक्ष केंद्रित करतो.

• अर्थशास्त्राचा मुख्य उद्देश: माणसाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी संसाधने कशी वापरली जातात हे समजणे.

• दोन मुख्य शाखा:

  1. सूक्ष्म अर्थशास्त्र (Microeconomics): व्यक्ती, कुटुंब, उद्योगाच्या निर्णयांचा अभ्यास.

  2. स्थूल अर्थशास्त्र (Macroeconomics): राष्ट्रीय उत्पन्न, बेरोजगारी, चलनवाढ, आर्थिक विकास यांचा अभ्यास.

२. माणसाच्या गरजा आणि संसाधने

• गरजा (Needs): माणसाला जीवनासाठी आवश्यक वस्तू व सेवा.

• संसाधने (Resources): गरजा पूर्ण करण्यासाठी उपलब्ध साधने.

• संसाधने मर्यादित असल्यामुळे निर्णय घेणे आवश्यक असते.

Resources चे प्रकार:

1. नैसर्गिक संसाधने (Natural Resources): जमीन, पाणी, खनिजे.

2. मानवी संसाधने (Human Resources): कामगार, कौशल्य, ज्ञान.

3. भौतिक संसाधने (Physical Resources): यंत्रसामग्री, कारखाने.

उदाहरण: एक शेतकरी जर जमीन भाजी पिकवण्यासाठी वापरतो तर तीच जमीन औद्योगिक वापरासाठी उपलब्ध होत नाही. हे Scarcity Principle दर्शवते.

३. उत्पादनाचे तत्त्व (Law of Production)

• उत्पादन म्हणजे: संसाधनांचा वापर करून वस्तू किंवा सेवा तयार करणे.

• उत्पादन प्रक्रिया: संसाधने → उत्पादन → वितरण → उपभोग.

• महत्त्व: देशाच्या आर्थिक विकासासाठी उत्पादन आवश्यक आहे.

उत्पादनाचे घटक (Factors of Production):

1. भूमी (Land): नैसर्गिक संसाधने.

2. कामगार (Labour): माणसाचे कौशल्य आणि मेहनत.

3. भांडवल (Capital): मशीन, साधने, पैसे.

4. उद्योग (Entrepreneurship): उत्पादनाची व्यवस्था करणारा.

४. आर्थिक निर्णय (Economic Decision Making)

मित्रांनो, संसाधने मर्यादित असल्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीला काय उत्पादन करायचे, किती उत्पादन करायचे, कोणाला विकायचे हे ठरवावे लागते.

• निर्णयासाठी तत्त्वे:

  1. खर्च आणि लाभ (Cost-Benefit Analysis)

  2. पर्याय निवडणे (Choice Making)

  3. मर्यादित संसाधने (Scarcity Principle)

उदाहरण: जर तुम्ही पैसे शाळेच्या फी मध्ये देणार असाल तर त्याच पैसे नवीन मोबाईलवर वापरता येणार नाही. याचा अर्थ Opportunity Cost.

५. मूलभूत संकल्पना (Basic Concepts)

1. Scarcity (कमी उपलब्धता): संसाधने मर्यादित असतात.

2. Opportunity Cost (संधी खर्च): एखाद्या गोष्टीसाठी दुसरी गोष्ट सोडावी लागते.

3. Utility (उपयुक्तता): वस्तू किंवा सेवेचे फायदे.

4. Production Possibility Curve (PPC): संसाधनांचा सर्वोत्तम उपयोग दर्शवणारा ग्राफ.

उदाहरण:

• एक व्यक्ती १० तास काम करते. त्यात ६ तास कामाच्या प्रोजेक्टवर व ४ तास अभ्यासावर खर्च करतो.

• जर तो २ तास अधिक प्रोजेक्टवर खर्च करतो, तर अभ्यासासाठी कमी वेळ मिळेल → हे PPC चा उपयोग दर्शवते.

६. अर्थशास्त्राचे महत्व

• गरजा ओळखणे आणि संसाधनांचा योग्य उपयोग करणे.

• व्यक्ती, व्यवसाय आणि देशाचे आर्थिक निर्णय सुधारण्यासाठी.

• रोजगार, उत्पन्न, आर्थिक वाढ यांचे विश्लेषण करणे.

• समाजातील समानता आणि संसाधनांचे न्याय्य वितरण सुनिश्चित करणे.

७. उदाहरणे 

• उदाहरण १: शेतकरी पिकांची निवड करताना पीक व खर्चाचा विचार करतो → Scarcity आणि Choice Principle.

• उदाहरण २: एका कंपनीला उत्पादन वाढवायचे असल्यास कामगार, मशीन आणि कच्चा माल यांचा विचार करावा लागतो → Law of Production.

मित्रांनो, आज आपण Class 11 Commerce Economics Chapter 1 मधील सर्व महत्वाच्या संकल्पना शिकल्या.

• आपण समजून घेतले अर्थशास्त्र म्हणजे काय, सूक्ष्म व स्थूल अर्थशास्त्र, संसाधने, गरजा, उत्पादनाचे तत्त्व आणि आर्थिक निर्णय.

जर तुम्हाला ही पोस्ट आवडली असेल, तर कृपया share करा आणि आपल्या classmates सोबतही study group मध्ये discuss करा.
काही प्रश्न असतील तर comment मध्ये विचारायला मोकळे व्हा, मी त्याची उत्तरं देईन.

पुढील अभ्यासासाठी Class 12 Chapter 1 प्रश्नोत्तरे 

  📥 Download free PDF